Uzależnienia behawioralne stają się coraz bardziej powszechnym problemem nie tylko wśród osób dorosłych, ale też nastolatków. Termin ten odnosi się do wszystkich nawyków i przyzwyczajeń, z którymi nie potrafimy się rozstać, chociaż ograniczają nas, niszczą i przeszkadzają w zdrowym funkcjonowaniu. Na czym to dokładnie polega? Jak wygląda terapia uzależnień behawioralnych? Sprawdź.

Na czym polegają uzależnienia behawioralne?

Granica pomiędzy silną pasją i zaangażowaniem a początkami problemu nie zawsze jest wyraźna. Większość zachowań, od których możemy się uzależnić, ma naprawdę niewinne początki. Angażujemy się w nie, by znacznie lepiej przystosować się do otoczenia, poprawić swoje samopoczucie, odpocząć lub zredukować wewnętrzne napięcie. Kłopoty zaczynają się wtedy, kiedy nie jesteśmy w stanie nad nimi zapanować, nawet jeśli negatywnie wpływają na wiele obszarów naszego życia. Konsekwencje bardzo często ponoszą nie tylko osoby uzależnione, ale też ich bliscy. Czym są uzależnienia behawioralne?

Charakterystyczne dla wszystkich tego typu przypadków jest kompulsywne, niekontrolowane powtarzanie pewnych czynności. Koncentrują się więc nie na substancjach przyjmowanych z zewnątrz, ale działaniach, które same w sobie często wydają się nieszkodliwe. Istotą wszystkich kłopotów okazuje się więc intensywność ich wykonywania, a także skutki, z którymi musimy się później zmierzyć. Uzależnienia behawioralne wywołują konkretne zmiany biochemiczne i pobudzają w mózgu ośrodek nagrody. Próby całkowitej zmiany zachowania mogą prowadzić do silnych, autodestruktywnych reakcji, agresji i nerwowości, zmęczenia lub trudności z koncentracją.

Uzależnienia behawioralne – działanie, symptomy

Jak rozpoznać początki problemu? Jak działają uzależnienia behawioralne? Diagnozując konkretne zaburzenie, możemy skorzystać z kilku różnych metod. Pomocnym narzędziem okazują się przede wszystkim podstawowe kryteria diagnostyczne. Należą do nich:

• zaabsorbowanie – zachowania zaczynają dominować nad wszystkim, czego podejmujemy się w ciągu dnia; odczuwamy przymus wykonania danej czynności lub osiągnięcia kolejnych, pomniejszych celów; koncentrujemy się na nich przez wiele godzin lub dopóki ktoś nam nie przerwie;
• modyfikacja nastroju – uzależnienia okazują się jednym z mechanizmów radzenia sobie z problemami lub negatywnym nastrojem;
• rosnąca tolerancja na dane czynności – chcąc osiągnąć te same efekty, musimy poświęcać im coraz więcej czasu i zaangażowania; epizody stają się coraz dłuższe lub zdarzają się częściej niż kiedyś;
• symptomy odstawienne – psychiczne lub fizyczne dolegliwości pojawiają się zawsze wtedy, kiedy nie jesteśmy w stanie natychmiast powtórzyć danej czynności; pojawia się wówczas nie tylko złość czy złe samopoczucie, ale też np. drżenie rąk;
• konflikty – pojawiają się napięcia między pacjentem a jego najbliższymi, np. rodziną lub przyjaciółmi; pozostałe aktywności (np. nauka, praca, zainteresowania) schodzą na dalszy plan, z trudem wywiązujemy się ze swoich obowiązków i mamy wrażenie, że stopniowo tracimy kontrolę nad swoim życiem;
• nawroty – nawet jeśli zdajemy sobie sprawę z negatywnych konsekwencji nałogowych zachowań i rezygnujemy z nich na krótki czas, mamy tendencję do powracania do bardzo podobnych wzorców.

Rodzaje uzależnień behawioralnych

Kiedy mówimy o uzależnieniach behawioralnych? Które z nich powtarzają się najczęściej i na czym się koncentrują? Na liście tej powinny się znaleźć przede wszystkim:

• hazard;
• granie w gry komputerowe;
• kompulsywne kupowanie;
• pracoholizm;
• seksoholizm;
• ćwiczenia fizyczne;
• uzależnienie od komputera, internetu, telefonu komórkowego lub kart płatniczych;
• uzależnienie od medycyny estetycznej;
• uzależnienie od środków masowego przekazu;
• ortoreksja, czyli nadmierna koncentracja na zdrowym odżywianiu;
• tanoreksja, czyli uzależnienie od opalania się, czy to za pomocą kąpieli słonecznych, czy w solarium.

Jak wygląda terapia uzależnień behawioralnych?

W przypadku klasycznych nałogów, które oscylują wokół substancji wywierających konkretny wpływ na nasz organizm, podstawowym warunkiem powrotu do zdrowia jest całkowita abstynencja. Zazwyczaj okazuje się to jednak prawie niemożliwe, jeśli pacjent zmaga się z uzależnieniami behawioralnymi. Konsekwentne powstrzymywanie się od danych aktywności może być celem terapii tylko w niektórych sytuacjach, na przykład gdy problemem jest uprawianie hazardu. Zakupoholicy nie mogą jednak na zawsze zrezygnować z zakupów, podobnie jak fonoholicy nie będą do końca życia unikać korzystania z telefonu.

Najważniejsze będzie więc w tym przypadku zrozumienie natury i przyczyn nałogu, a następnie wypracowanie prawidłowych wzorców zachowania i nowych sposobów radzenia sobie z emocjami. Oczywiście tymczasowa abstynencja nadal jest ważną częścią leczenia. Szczególne znaczenie ma w początkowej fazie zdrowienia, kiedy wciąż jeszcze pracujemy nad swoimi nawykami i reakcjami. Jak wygląda terapia uzależnień behawioralnych? Ponieważ proces ten potrafi być trudny i czasochłonny, niezbędne jest pełne zaangażowanie i utrzymanie odpowiedniej motywacji. Najbardziej skuteczne okazuje się połączenie terapii indywidualnej i grupowej. Niestety samodzielne próby pokonania nałogu często przynoszą tylko krótkotrwałe efekty. Ponieważ nie da się unikać niektórych czynności w nieskończoność, uzależnieni szybko mogą ponownie stracić nad nimi kontrolę.

Jak uzależnienia behawioralne wpływają na codzienne życie?

Uzależnienia behawioralne zdecydowanie rzadziej prowadzą do niepełnosprawności lub śmierci, którymi grozić może nadużywanie alkoholu, narkotyków lub tytoniu. Konsekwencje dla zdrowia i życia nałogowców nadal jednak są bardzo poważne. Ich charakter zależy od typu zaburzenia. Niektóre z nich mogą negatywnie odbijać się nie tylko na psychice, emocjach i codziennym funkcjonowaniu pacjentów, ale też ich kondycji fizycznej. Niebezpieczne pod tym względem bywają m.in. ortoreksja, seksoholizm lub uzależnienie od ćwiczeń fizycznych, szczególnie jeśli równocześnie stosujemy sterydy.

Jak uzależnienia behawioralne wpływają na codzienne życie? Kompulsywne zachowania prowadzą często do konfliktów z pozostałymi członkami rodziny, współpracownikami lub przyjaciółmi. Ponieważ z biegiem czasu epizody zdarzają się coraz częściej lub trwają dłużej, nie jesteśmy w stanie wywiązywać się z innych obowiązków. W konsekwencji zaniedbujemy wszystkie sprawy niezwiązane z uzależnieniem. Brak odpowiednio wczesnej reakcji może mieć katastrofalne skutki dla każdego aspektu naszego życia, w tym relacji z bliskimi, kariery i rozwoju osobistego. Nie jesteś w stanie poradzić sobie z nałogiem lub jego konsekwencjami? Kompleksowe wsparcie i terapię uzależnień w Rzeszowie oferują specjaliści Ośrodka FreeDom. Skontaktuj się z nami.