Społeczeństwa państw europejskich się starzeją. Długość życia w krajach rozwiniętych sięga już osiemdziesięciu lat. W Polsce niemal 15% obywateli naszego kraju ukończyło 65 rok życia.

Przewiduje się, że w roku 2060 ich liczba wzrośnie do 35%. Ten trend stanowi wyzwanie nie tylko dla lekarzy, ale również polityków i ekonomistów. Choroby związane z okresem starzenia się często powodują ograniczenie aktywności fizycznej osób starszych. Stąd wzrasta samoświadomość seniorów, dotycząca związku między aktywnością fizyczną, a ich stanem zdrowia.

Coraz częściej korzystają oni z ćwiczeń, zajęć dla seniorów, fizjoterapii i siłowni. Kluczowym momentem jest zrozumienie przez nich korzyści, jakie daje podjęcie wysiłku fizycznego. Aktywność osób starszych jest niezbędna dla zachowania zdrowia psychofizycznego, między innymi zapobiega chorobom cywilizacyjnym, opóźnia procesy starzenia się, pozwala utrzymać:

• sprawność funkcjonalno-czynnościową,
• większą mobilność,
• równowagę,
• koordynację

oraz minimalizuje ryzyko upadków ze wszystkimi negatywnymi ich konsekwencjami, także zapobiega samotności i izolacji społecznej.

Możliwości fizjoterapii

Procesy starzenia się organizmu mają miejsce już po ukończeniu 30 roku życia. Za początek starości uznaje się ukończenie wieku od 60 do 65 lat. Ale w określeniu senior nie zawsze wiek jest odpowiednia kategorią. Kluczową rolę pełni tu samopoczucie osoby. Natomiast fizjoterapia daje wiele możliwości sprawdzenia stanu pacjenta i oceny jego stanu funkcjonalnego za pomocą różnych testów.

Pozwalają one sprawdzić siłę mięśniową, mobilność, równowagę i koordynację. Spojrzenie funkcjonalne na seniora pozwala precyzyjnie określić jego stan zdrowia. Wiek biologiczny nie zawsze jest tutaj wiarygodnym kryterium. Po ocenie stanu funkcjonalnego należy wdrożyć ćwiczenia, odpowiednią aktywność fizyczną, planować treningi.

Osoby obciążone chorobami współistniejącymi trzeba traktować indywidualnie i zaplanować odpowiednie formy aktywności po konsultacji z lekarzem specjalistą, który prowadzi danego pacjenta. Natomiast zdrowi seniorzy mogą podejmować różnorodne formy aktywności.

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca podejmowanie umiarkowanego wysiłku fizycznego przez osoby starsze w wymiarze przynajmniej 30 minut dziennie. 

Znaczenie aktywności fizycznej dla zachowania zdrowia seniorów

Regularna aktywność fizyczna jest korzystna dla zachowania zdrowia przez osoby starsze. Jest lekiem w chorobach związanych z wiekiem, takich jak:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroba wieńcowa,
• cukrzyca,
• osteoporoza,
• otyłość.

Przeciwdziała również infekcjom u osób starszych, a także przyczynia się do zwiększenia sprawności umysłowej w starszym wieku. Regularna aktywność ruchowa nie tylko modyfikuje obecność oraz zaawansowanie chorób przewlekłych, ale również wpływa na ograniczenie przyjmowanych leków. Wysiłek fizyczny łagodzi dolegliwości bólowe ze strony narządu ruchu oraz wpływa na poziom hormonów młodości, a także testosteronu u seniorów.

Czynnikiem sprzyjającym wydłużeniu życia człowieka jest wydolność tlenowa, nazywana również aerobową. Jej odpowiedni poziom sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu.  Aktywność fizyczna zwiększa wydolność tlenową  i wydłuża okres sprawności fizycznej i niezależności o sześć do siedmiu lat, dlatego tak ważny jest trening aerobowy w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych i wytrzymałościowy osób w starszym wieku, który zapobiega:

• niewydolności krążenia,
• zmianom zatorowo-zakrzepowym naczyń mózgu
• zmianom miażdżycowym.

Niezwykle istotne są ćwiczenia zwiększające siłę mięśniową dla zachowania sprawności seniora. Powinny mieć one miejsce przynajmniej dwa razy w tygodniu.

Natomiast trening siłowy powinien angażować duże grupy mięśniowe. Powinien być intensywniejszy dla osób starszych, które są mniej funkcjonalne i sprawne. Duże znaczenie, szczególnie w przypadku seniorów, mają ćwiczenia równoważne i koordynacyjne mięśni głębokich kręgosłupa i dna miednicy, co zapobiega nietrzymaniu moczu.

Na każdym treningu powinny pojawić się ćwiczenia rozciągające poprawiające elastyczność mięśni i ich gibkość oraz zmniejszające napięcie mięśniowe. 

Znaczenie form tanecznych w rehabilitacji seniorów

Zalecenia fizjoterapeutyczne dla seniorów obejmują zajęcia taneczne. To doskonała forma aktywności dla osób zniechęconych do tradycyjnej formy ćwiczeń fizycznych. Taniec towarzyski nie jest przez nich traktowany jako ćwiczenie fizyczne, czy forma ruchu, lecz rozrywka, nie obciążona specjalnie wysiłkiem, bądź spotkanie towarzyskie z przyjaciółmi.

Prowadzenie tego typu zajęć zaczyna się od nauczenia elementów tańca i wykonywania go w tempie wolnym, następnie zwiększa się je, co ma duże znaczenie dla osób, które wcześniej nie brały udziału w zajęciach sportowych i mają zdecydowanie niższą wytrzymałość na wysiłek fizyczny. Poza tym seniorzy są bardziej narażeni i podatni na wszelkiego typu urazy i złamania, dlatego fizjoterapeuta powinien dostosować natężenie wysiłku do ich możliwości oraz stanu zdrowia.